تکامل ورزشگاه: چگونه جام جهانی بر طراحی سالن های ورزشی تأثیر گذاشته است

تاثیرات جام جهانی فوتبال بر روی طراحی استادیوم های ورزشی

در حال حاضر جام جهانی فوتبال و طراحی استادیوم های ورزشی یک مبحث بزرگ در زمینه اقتصاد، فرهنگ و ورزش محسوب می شود. در گذشته های دور یونانی ها سنگ های منحنی بزرگ را به داخل تپه ها حمل می کردند، و تنها هدف آن ها از این کار خلق یک مکان برای نشستن و استراحت کردن بود و این که پرسپکتیو مناسبی به مرکز آمفی تئاتر داشته باشند. پس از گذشت مدت زمان دو هزار سال همین شیوه و اصول، جزئی از مشخصه های اصلی طراحی استادیوم های ورزشی محسوب می شد. با این وجود اهداف طراحی استادیوم های ورزشی با رشد دسترسی های جهانی و نیاز به عملکرد های چندگانه، به سمت متفاوتی هدایت شده است. اکثر مردم در سراسر نقاط دنیا این روز ها در حال تماشای بازی های جام جهانی 2018 روسیه هستند، بنابراین معمارآپ در این مطلب به بررسی بعضی از استادیوم های فوتبال در دوره های مختلف جام جهانی پرداخته است که موجب ایجاد انقلابی در طراحی استادیوم های ورزشی شده اند و تاثیرات قابل توجه ایی بر روی تکامل این گونه پروژه ها داشته اند.

استادیوم اصلی

استادیوم سنتناریو، واقع در اروگوئه، 1930

استادیوم سنتناریو واقع در کشور اروگوئه، نخستین ورزشگاهی بود که توسط خوان آنتونیو اسکاسو به طور اختصاصی برای جام جهانی فوتبال 1930 طراحی شد و لحظات مهم و تاریخی را در خود ثبت کرده است. این ورزشگاه بعد از این که کشور اروگوئه از استعمار کشور اسپانیا خارج شد ساخته شد و بزرگ ترین زیر ساخت این کشور به شمار می رفت. این استادیوم فوتبال میزبان بیش از 50 درصد مسابقات نخستین دوره جام جهانی فوتبال بوده است. و در سال های بعد نیز به عنوان منبعی الهام بخش برای ساخت استادیوم های فوتبال در سایر نقاط دنیا محسوب می شد. این ورزشگاه توسط مردم و قشر عموم جامعه ساخته شد. این استادیوم فوتبال دارای طرحی مدور بود که همین ویژگی موجب شد تا به عنوان نقطه عطفی در طراحی و پیشرفت مدرن استادیوم های ورزشی محسوب شود.

استادیوم نمادین

استادیوم ومبلی، واقع در انگلستان، 1966

این استادیوم نمادین به یک نمایشگاه بین المللی تبدیل شد و واژه موفقیت در جام جهانی را به واسطه لحظات و فضا های رویایی خود تعریف کرد. کشور های مختلف در عصر معماری مدرن، از رویدادی مثل جام جهانی به عنوان فضایی برای تبلیغ فرهنگ و ترویج آن استفاده می کردند. به این معنی که طراحی ورزشگاه علاوه بر تاثیر گذاشتن بر روی افراد حاضر در استادیوم، بر روی تمام افراد دنیا که در حال دیدن جام جهانی فوتبال هستند نیز تاثیر گذار خواهد بود. در سال 1966 جام جهانی در کشور انگلستان برگزار شد و لحظات تاریخی بسیاری را ثبت کرد. به ویژه سگی به نام پیکلس که جام ربوده شده به نام ژول ریمه را پیدا کرد. هم چنین این استادیوم میزبان مسابقه فینال بود که یکی از بهترین بازی های فوتبال در تمام دوران های جام جهانی محسوب می شود. در سال 1923 در قسمت سر در ورودی ورزشگاه ومبلی دو برج ساخته شد که تنها در استادیوم ومبلی چنین برجی قابل تشخیص بود که شبیه به یک مکان معروف دیگر در این کشور به نام “تاور بریج” بود. در ابتدا قرار بود برج ها به عنوان طرحی نمادین در پروسه کاری شرکت معماری فاستر و همکاران حفظ شود. ولی نورمن فاستر تصمیم گرفت که مفهوم دروازه را به شکلی مدرن و نوین طراحی کند. بنابراین این وزشگاه بازسازی و به یک لندمارک تبدیل شد. و این بازسازی موجب تغییر یافتن مسیر و شیوه طراحی ورزشگاه ها به طور کلی شد و مفهوم های گذشته را به روش مدرن در قالب زیبایی شناسی و عملکرد فضایی به تصویر کشید. این استادیوم ورزشی دارای یک قوس می باشد که یک المان سازه ایی و معماری منحصر به فرد محسوب می شود که تنها نقش نگهدارنده سقف را ندارد بلکه مفهوم دروازه مدرن را به دنیای دیگر و زیبایی شناسی شهری را به تصویر می کشد.

استادیوم مختلط

استادیوم رز بول (Rose Bowl)، واقع در ایالت متحده، 1994

ایالات متحده آمریکا در سال 1994 میزبان جام جهانی بود. کشوری که نمی توان مردم آن را با واژه عشاق یا دیوانه فوتبال در یک راستا توصیف کرد. هالیود درباره جذابیت های جام جهانی اظهار نظر کرد که همین امر موجب شد تا ایده میزبانی آمریکا توسط زیر ساخت های ورزشگاه های موجود شکل بگیرد. با این تصور که قرار است در پارکی قدم بزنیم که همه چیز برای سرگرمی ما فراهم شده است. در سال 1994 این ایده شکل گرفت و در طراحی استادیوم های ورزشی نیاز های منحصر به فرد ورزش های گوناگون مد نظر قرار گرفت. استادیوم رز بول (Rose Bowl) در جام جهانی 1994 میزبان بازی فینال بود که میان تیم ملی کشور های ایتالیا و برزیل برگزار شد. این استادیوم میراث برگزاری مسابقات راگبی (فوتبال آمریکایی) می باشد. در این ورزشگاه فاصله جانبی زمین از سکوی تماشاگران بسیار زیاد است. بنابراین این ورزشگاه برای تیم های بزرگ و با تماشاگران بسیار مناسب می باشد. به همین علت این طراحی باعث می شد تا ارتباط میان بازیکان و تماشاگران قطع شود. در فوتبال به منظور انتقال اتمسفر بازی و طرفداران به یک دیگر فاصله نزدیک تماشاگران با زمین از اهمیت بالایی برخوردار است. با این وجود این فضا تبدیل به مشکلی برای ورزشگاه های آمریکایی نشد. بلکه موجب ایجاد فرصتی برای طراحی یک ورزشگاه چند عملکردی شد. این فاصله به عنوان حبابی برای جای دادن عملکرد های بیشتر برای ورزشگاه های آینده منجر شد. در این ورزشگاه چند عملکردی ورزش های مختلط و سرگرمی های مختلف ارائه شد که برای راهکار های اجتماعی و اقتصادی مانند کلید محسوب می شد. از این تاریخ به بعد بسیاری از استادیوم ها به ارائه چندین عملکرد به وسیله طراحی گسترده خود پرداختند.

حتما ببینید : اتاق نشیمن هایی با مبل قهوه ایی : نکات و الهام بخشی برای تزئین آن ها

استادیوم مدرن

گنبد استادیوم اوئیتا بانک، واقع در ژاپن، 2002

در سال 2002 برای نخستین بار قاره آسیا میزبان مسابقات جام جهانی شد. میزبان این مسابقات به طور مشترک دو کشور ژاپن و کره جنوبی بودند که به نمادی از استادیوم های مدرن معروف شدند. به علت نبود مکان های مناسب و کافی، دو کشور میزبان مجبور به طراحی و ساخت مجدد استادیوم های خود شدند تا بدین ترتیب میراث قابل توجهی برای فوتبال در آینده به جا بگذارند. ورزشگاه های جدیدی که در سال 2002 ساخته شدند (به ویژه کشور ژاپن) بر طبق مطالعات موردی بسیار طراحی شد تا شامل ویژگی های مهمی مانند: زیبایی، نمادین بودن و طرفدار محوری باشد و در عین حال در روز های برگزاری مسابقات برای شرکت های بزرگ سودمند باشد. از دیگر عواملی که روند ساخت و پیشرفت استادیوم ها به سطح بالا تاثیر گذار بوده اند می توان به مواردی مانند: تجزیه و تحلیل محل های جدید و خاص برای ساخت، تاثیر پذیری از نوع شناسی تاریخی و سازگاری آن با خصوصیات تکنولوژی روز اشاره کرد. گنبد استادیوم اوئیتا بانک توسز معماری به نام “کیشو کوروکاوا ” و با الهام از کلاه سامورایی ها طراحی شده که نشان دهنده قسمتی از فرهنگ غنی کشور ژاپن می باشد. این ورزشگاه میزبان چند بازی در طول مسابقات جام جهانی بوده است. این معمار به واسطه تکنولوژی های روز آن زمان، سقف این استادیوم فوتبال را به صورت کشویی طراحی کرده است. که در زمان برگزاری کنسرت و ورزش های نمایشی بسته می شود بدین منظور که موجب خلق اتمسفر متفاوتی برای چنین فضایی باشد. در حالی که در کنار زمین یک مسیر دوندگی تعبیه شده بود، ولی به منظور این که تماشگران بهترین زاویه دید را داشته باشند، ردیف صندلی ها در محدوده ایی بلند تر از سطح زمین قرار داده شد.

استادیوم مرمت شده

استادیوم سیگنال ایدونا پارک (ورزشگاه خانگی تیم فوتبال دورتموند)، واقع در آلمان، 2006

به طور حتم نمی توان گفت که “جدید” همیشه بهتر است، زیرا میزبان های اخیر جام جهانی تمام تلاش خود را کرده اند تا میراث های گذشته خود را حفظ کنند. در سال 2006 کشور آلمان میزبان رقابت های جام جهانی بود و یک میراث را ارائه داد. کشور آلمان به تعداد 4 دوره قهرمان مسابقات جام جهانی بوده که همین امر موجب شد تا رویکردی جامع برای مرمت، بازسازی و نوسازی ورزشگاه ها در نظر گرفته شود. تیم ملی آلمان در بین باشگاه های جهان در سطح بالایی قرار دارد که همین ویژگی به بهبود و ارتقا ورزشگاه های این کشور کمک کرد. زیر ساخت های استادیوم های این کشور در جام جهانی 2006 همگی به سال 1960 برمی گشتند. رویکرد ژرمن ها برای بازسازی و طراحی استادیوم های ورزشی بسیار هدفمند و جامع بود. و تنها در یک مورد خاص (ورزشگاه سیگنال ایدونا پارک) موضوع مرمت استادیوم هم دخیل شد. در بیشتر مواقع لحظات جادویی و رویایی زود گذر می باشد، ولی خاطرات طرفدارانی که در ورزشگاه حضور دارند و همه اتفاقات و رویداد ها را می بینند به طور حتم قابل قیاس نیست. تخریب و سپس بازسازی یک ورزشگاه، موجب از بین بردن بستر خاطرات داخل آن استادیوم می شود. و برای باشگاه و طرفداران آن که خاطرات بسیاری در آن استادیوم داشتند، یک معضل محسوب می شود. استادیوم سیگنال ایدونا پارک، ورزشگاه خانگی تیم فوتبال دورتموند آلمان می باشد.(که در اصل برای جام جهانی 1974 ساخته شده بود)، این ورزشگاه توسط تیم معماری Schröder Schulte-Ladbeck بازسازی و طراحی شده است که این تیم طراحان تمام سعی خود را در حفظ میراث گذشته کرده اند تا تغییرات آن ها لطمه ایی به جو منحصر به فرد این استادیوم وارد نکند. ظرفیت این ورزشگاه به 80 هزار نفر افزایش یافته و درگوشه و کنار این استادیوم فوتبال فولاد های براق زرد رنگ اضافه شده که نقش بسزایی در پشتیبانی سازه و سقف جدید دارند. این استادیوم فوتبال در عین حالی که تمام ویژگی ها و اصالت ورزشگاه قدیمی را حفظ کرده، با کاهش هزینه نگهداری موجب شده تا کیفیت استادیوم بسیار ارتقاء یابد.

استادیوم آینده

استادیوم نمایدن Lusail، قطر، 2022

پس آینده طراحی استادیوم های ورزشی ما را به کدام سمت سوق می دهد؟ در پروژه های اخیر متوجه شدیم که روند طراحی استادیوم های ورزشی در ارائه یک طرح نمادین نقطه عطفی محسوب می شوند. با این وجود موتیف های جدید طراحی لطیف تر و ارگانیگ تر شده اند. به عنوان یک نمونه موردی مناسب برای تعریف این مفهوم می توان از استادیوم “آتلانتیک بوردو” واقع در کشور فرانسه نام برد که توسط گروه معماری Herzog & de Meuron’s Matmut طراحی شده است. این استادیوم علاوه بر این که نقطه عطفی ظریف در طراحی شهری است، کالبدی فراتر از یک استادیوم ورزشی نمادین نیز می باشد. مسابقات جام جهانی 2022 قطر بهترین نمونه از آن چیزی است که امکان دارد به عنوان آینده طراحی ورزشگاه های فوتبال حاصل شود. مثل رقابت های جام جهانی 2002 کره و ژاپن که در عصر ساخت استادیوم های فوتبال تحولی نوین را ایجاد کردند. تحول بعدی طراحی استادیوم های ورزشی نیز کشور قطر خواهد بود. اگرچه اقلیم و شرایط آب و هوایی قطر یک تفاوت عمده میان این کشور با میزبان های قدیمی جام جهانی در آسیا محسوب می شود. استادیوم “Lusail” قرار است که میزبان بازی فینال جام جهانی 2022 باشد. که توسط گروه معماری فاستر و همکاران با طرحی منحصر به فرد و جسورانه طراحی شده است. کانسپت طراحی این استادیوم فوتبال در مدت زمان کمتری نسبت به بازسازی ورزشگاه ومبلی قدیمی ارائه شد. محوطه سازی این پروژه شامل ساختمان های چند منظوره ایی بود که کل منطقه را پوشش می دهد و فراتر از قلمرو استادیوم خواهد رفت. با توجه به شرایط اقلیمی و آب و هوایی خاورمیانه زیر ساخت های این استادیوم فوتبال با ویژگی های معماری اکوتک و هایتک طراحی شده است. از ملزومات طراحی و ساخت این استادیوم فوتبال کاهش درجه حرارت برای تماشاگران و بازیکنان، واحد های تجاری و محیط کار خواهد بود. اکنون این سوال مطرح می شود: آیا توسعه برنامه های استادیوم های فوتبال باعث ضعیف شدن تجربه تماشای یک مسابقه فوتبال می شود؟ یا امکان تغییر ایده ساخت یک استادیوم تنها برای تماشای فوتبال وجود دارد؟ و این که امکان تبدیل به مجموعه ایی بزرگ تر با عملکرد های بیشتر برای همیشه وجود دارد؟

منبع : archdaily

ترجمه : از تحریریه معمارآپ